კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობის კონცეფცია

კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა გულისხმობს ბიზნესის კეთილ ნებას - საკუთარი საქმიანობით არ მოახდინოს უარყოფითი ზეგავლენა ადამიანებსა და ბუნებრივ გარემოზე და წვლილი შეიტანოს საზოგადოების კეთილდღეობაში.

ნებისმიერი ორგანიზაციის მიმართ  სასარგებლოა დაისვას კითხვა: „ეს ორგანიზაცია რომ არ არსებობდეს, გამოვიგონებდით მას?“ კითხვაზე პასუხი იქნება: „მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის ქმნის ან აკეთებს რაიმეს ბევრად უკეთესად ან უფრო სასარგებლოს, ვიდრე ნებისმიერი სხვა ორგანიზაცია",  ფინანსური მოგება კი მხოლოდ იარაღია ამ დიდი მიზნის მისაღწევად.

ჩარლზ ჰენდი, „რისთვის არსებობს ბიზნესი?“ Harvard Business Review, #80, 12 დეკემბერი 2002

ტერმინები

კორპორაციული პასუხისმგებლობის, ანუ საზოგადოების წინაშე ბიზნესის პასუხისმგებლობის აღსანიშნად  რამდენიმე სხვადასხვა ტერმინი გამოიყენება, რომლებიც ერთმანეთის მონაცვლეობით გვხვდება.

უკანასკნელ პერიოდში,  ტერმინები: „კორპორაციული პასუხისმგებლობა“(Corporate Resoinsibility/CR) და „პასუხისმგებელი ბიზნესი/პასუხისმგებელი ბიზნესსაქმიანობა“ (Responsible Business Conduct/RBC)  უფრო მეტად იმკვიდრებენ თავს (რადგან, სიტყვა „სოციალური“ ზოგიერთ ენაში ავიწროვებს ტერმინის გააზრებას და მხოლოდ სოციალური პრობლემებისკენ მიჰყავს ის). ასევე, სულ უფრო მკვიდრდება „კორპორაციული მდგრადობა“ (corporate sustainability ), რაც მდგრად განვითარებასთან კორპორაციული პასუხისმგებლობის მჭიდრო კავშირზე მიუთითებს.

icon

კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა Corporate Social Responsibility (CSR)

icon
icon

კორპორაციული პასუხისმგებლობა Corporate Responsibility (CR)

icon
icon

პასუხისმგებელი ბიზნესი Responsible Business Conduct (RBC)

icon
icon

კორპორაციული მოქალაქეობა Corporate Citizenship

icon
icon

სოციალური და გარემოსდაცვითი პასუხისმგებლობა Social and Environmental Responsibility

icon
icon

კორპორაციული მდგრადობა Corporate Sustainability

icon
icon

გაზიარებული ღირებულების შექმნა Creation of Shared Value (CSV)

icon

კონტექსტი და დეფინიცია

კერძო სექტორი ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ და გავლენიან მოთამაშეს წარმოადგენს საბაზრო ეკონომიკაში.

ბიზნეს კომპანიების საქმიანობა დიდ ზეგავლენას ახდენს საზოგადოებასა და გარემოზე, ასევე, ეკონომიკურ სისტემებზე. სხვადასხვა შემთხვევაში  ზეგავლენა შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს, იყოს დადებითი ან უარყოფითი.

მაგალითად: კომპანიას შეუძლია ასეულობით ადამიანი დაასაქმოს, გადაუხადოს მათ ადეკვატური და ღირსეული ხელფასი, შექმნას სამართლიანი და ინკლუზიური სამუშაო გარემო, მოიზიდოს ინვესტიციები და მნიშვნელოვანი როლი ითამაშოს ქვეყნის ეკონომიკის განვითარებაში, უზრუნველყოს მომხმარებელი ხარისხიანი პროდუქციითა და სერვისით, ან გააკოტროს მცირე მეწარმეები, ჩაერთოს კორუფციულ ან კარტელურ გარიგებებში, უსამართლოდ მოექცეს თანამშრომლებს, დააბინძუროს ბუნებრივი გარემო, დააზიანოს კულტურული მემკვიდრეობა და აწარმოოს ჯანმრთელობისათვის მავნე პროდუქცია.

საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებასთან ერთად გაჩნდა ბუნებრივი მოთხოვნა, რომ ბიზნესმა იზრუნოს არა მხოლოდ საკუთარ მოგებაზე, არამედ გააცნობიეროს და პასუხისმგებლობა აიღოს იმ ზეგავლენაზე, რომელსაც ახდენს ადამიანებსა და ბუნებაზე. გამოიკვეთა ბიზნესის როლის და ფუნქციების ახლებური, ფართო გააზრება. 

თავის მხრივ, კომპანიებიც აცნობიერებენ, რომ ამგვარი პასუხისმგებლობის აღებით შეუძლიათ წვლილი შეიტანონ როგორც საკუთარი წარმატების, ისე საზოგადოების კეთილდღეობის ზრდაში.

კორპორაციული პასუხისმგებლობა წარმოადგენს ბიზნესის პასუხისმგებლობას  იმ ზეგავლენაზე, რომელსაც ორგანიზაცია თავისი საქმიანობით ახდენს ბუნებრივ გარემოზე, ეკონომიკურ სისტემებსა და ადამიანებზე, ანუ საკუთარ თანამშრომლებზე, მომხმარებლებზე, მომწოდებლებზე, პარტნიორებზე, ადგილობრივ თემებსა და, ზოგადად, საზოგადოებაზე. ეს არის ბიზნესის კეთილი ნება დააკმაყოფილოს პასუხისმგებელი საქმიანობის მაღალი საერთაშორისო სტანდარტები, იმოქმედოს ეთიკურად, გაითვალისწინოს საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფის საჭიროებები და დადებითი წვლილი შეიტანოს ქვეყნის განვითარებასა და სოციალური, ეკონომიკური და ეკოლოგიური პრობლემების მოგვარებაში.

 კორპორაციული პასუხისმგებლობის ცნება ათწლეულების მანძილზე ვითარდებოდა და ზუსტდებოდა. საზოგადოების მოთხოვნათა და ცნობიერების ცვლილებასთან ერთად, სხვადასხვა საკითხები ხდება აქტუალური, შესაბამისად, ფართოვდება კორპორაციული პასუხისმგებლობის კონცეფცია, რათა მოიცვას ეს საკითხები (იხ. CSR-ის ისტორია).

 ყველაზე მნიშვნელოვანი ძვრა კორპორაციული პასუხისმგებლობის გააზრებაში, ალბათ მაინც იყო CSR-ის, როგორც ფილანთროპიული საქმიანობის აღქმიდან გადასვლა CSR-ის სტრატეგიულ გააზრებაზე, როგორც რისკების პრევენციის, კონკურენტუნარიანობის გაძლიერების და კომპანიის ზეგავლენების მართვის ინსტრუმენტისა.

დღეისათვის არ არსებობს კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობის უნიფიცირებული, ყოვლისმომცველი და ერთადერთი  განმარტება. განსაზღვრებები მრავალგვარია, ისინი სხვადასხვაგვარად ამახვილებენ ყურადღებას CSR-ის ამა თუ იმ მხარესა და მახასიათებელზე: 

EU Commission

EU Commission

კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა წარმოადგენს კომპანიათა პასუხისმგებლობას  ზეგავლენაზე, რომელსაც ისინი ახდენენ ბუნებრივ გარემოსა და საზოგადოებაზე. ამ პასუხისმგებლობის განხორციელების წინაპირობაა არსებული კანონმდებლობისა და სოციალურ პარტნიორთა შორის დადებულ ხელშეკრულებათა პატივისცემა.

საკუთარი კორპორაციული პასუხისმგებლობის განსახორციელებლად კომპანიას უნდა ჰქონდეს ორგანიზაციული პროცედურები და მართვის სისტემები სოციალური, გარემოსდაცვითი, ეთიკური საკითხების, ადამიანის უფლებების და მომხმარებელთა მოსაზრებების ინტეგრაციისთვის უშუალო ბიზნეს საქმიანობასა და სტრატეგიაში, დაინტერესებულ მხარეებთან მჭიდრო თანამშრომლობით.

კომპანიის პასუხისმგებელ ქმედებათა მიზანია: გაზიარებული ღირებულების შექმნა საკუთარი მფლობელების/მეწილეებისა და სხვა დაინტერესებული მხარეებისათვის, ასევე, მთლიანად საზოგადოებისათვის; საკუთარი საქმიანობის შესაძლო ნეგატიური ზეგავლენების გამოვლენა, პრევენცია და შერბილება.

ევროკავშირის განახლებული სტრატეგია 2011-2014 წლებისათვის კორპორაციულ სოციალურ პასუხისმგებლობაზე. European Commission. 25.10.2011 COM (2011)681 final. გვ. 6

1

EU Commission

კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა წარმოადგენს კომპანიათა პასუხისმგებლობას  ზეგავლენაზე, რომელსაც ისინი ახდენენ ბუნებრივ გარემოსა და საზოგადოებაზე. ამ პასუხისმგებლობის განხორციელების წინაპირობაა არსებული კანონმდებლობისა და სოციალურ პარტნიორთა შორის დადებულ ხელშეკრულებათა პატივისცემა.

საკუთარი კორპორაციული პასუხისმგებლობის განსახორციელებლად კომპანიას უნდა ჰქონდეს ორგანიზაციული პროცედურები და მართვის სისტემები სოციალური, გარემოსდაცვითი, ეთიკური საკითხების, ადამიანის უფლებების და მომხმარებელთა მოსაზრებების ინტეგრაციისთვის უშუალო ბიზნეს საქმიანობასა და სტრატეგიაში, დაინტერესებულ მხარეებთან მჭიდრო თანამშრომლობით.

კომპანიის პასუხისმგებელ ქმედებათა მიზანია: გაზიარებული ღირებულების შექმნა საკუთარი მფლობელების/მეწილეებისა და სხვა დაინტერესებული მხარეებისათვის, ასევე, მთლიანად საზოგადოებისათვის; საკუთარი საქმიანობის შესაძლო ნეგატიური ზეგავლენების გამოვლენა, პრევენცია და შერბილება.

ევროკავშირის განახლებული სტრატეგია 2011-2014 წლებისათვის კორპორაციულ სოციალურ პასუხისმგებლობაზე. European Commission. 25.10.2011 COM (2011)681 final. გვ. 6

2

Organization for Economic Cooperation and Development

ბიზნესის პასუხისმგებელი ქცევა (RBC) გულისხმობს ძირითად ბიზნესსაქმიანობაში ბუნებრივ გარემოსთან, ადამიანებთან და საზოგადოებასთან დაკავშირებული რისკების გათვალისწინებას და მართვას.

პასუხისმგებელი ბიზნესის პრინციპებსა და სტანდარტებში განსაზღვრულია მოთხოვნა, რომ კომპანიამ - განურჩევლად მისი ზომის, სექტორის თუ სტატუსისა - წვლილი შეიტანოს მდგრად განვითარებაში, აირიდოს და გაანეიტრალოს უარყოფითი ზეგავლენები საკუთარი საქმიანობის, მოწოდების ქსელების და სხვა ბიზნეს ურთიერთობების ფარგლებში.

ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია (OECD)

3

ISO 26000 Guidance on Social Responsibility

სოციალური პასუხისმგებლობა არის კომპანიის პასუხისმგებლობა  ზეგავლენაზე, რომელსაც იგი თავისი გადაწყვეტილებებითა და საქმიანობით ახდენს საზოგადოებასა და ბუნებრივ გარემოზე. ეს პასუხისმგებლობა აისახება გამჭვირვალე და ეთიკურ ბიზნეს საქმიანობაში, რომელსაც:

- წვლილი შეაქვს მდგრად განვითარებაში (საზოგადოების ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის ჩათვლით);

- ითვალისწინებს დაინტერესებულ მხარეთა მოლოდინებს;

- პასუხობს მოქმედ კანონმდებლობას და ქცევის საერთაშორისო ნორმებს;

- ინტეგრირებულია მთელ ორგანიზაციაში და მის საქმიან ურთიერთობებში სხვადასხვა მხარესთან.

ISO 26000, სოციალური პასუხისმგებლობის საერთაშორისო სტანდარტი (International Standard. Guidance on Social Responsibility), 2010, გვ. 3

4

Responsible Business Network Business in the Community

პასუხისმგებელი ბიზნესი არის ბიზნესი, რომელიც ჯანსაღი საზოგადოებისა და ჯანსაღი ბუნებრივი გარემოს შექმნას საკუთარი სტრატეგიის საფუძვლად აქცევს, რათა მიაღწიოს გრძელვადიან წარმატებას.

პრინც ჩარლზის პასუხისმგებელი ბიზნესის ქსელი „ბიზნესი საზოგადოებაში“ (დიდი ბრიტანეთი)

5

CSR Germany

კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა აღნიშნავს კომპანიის პასუხისმგებლობას საზოგადოებაზე მოხდენილ ზეგავლენაზე. ეს მოიცავს ეკონომიკურ, სოციალურ და გარემოსდაცვით ასპექტებს, როგორც განსაზღვრულია საერთაშორისოდ აღიარებულ სტანდარტებში. უფრო კონკრეტულად, CSR მოიცავს კეთილსინდისიერ ბიზნესსაქმიანობას, ადამიანური რესურსების მართვას თანამშრომელთა ინტერესების გათვალისწინებით, ბუნებრივი რესურსების ეფექტურ გამოყენებას, გარემოს დაცვას და კლიმატის ცვლილების შემცირებაზე ზრუნვას, ადგილობრივ საზოგადოებაზე ზრუნვას და გლობალური მოწოდების ჯაჭვების პასუხისმგებლობით მართვას.

გერმანიის შრომისა და სოციალური საკითხების ფედერალური სამინისტრო, CSR გერმანიაში

6

World Business Council for Sustainable Development

კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა წარმოადგენს კომპანიების კეთილ ნებას წვლილი შეიტანონ მდგრად ეკონომიკურ განვითარებაში და იზრუნონ საკუთარი თანამშრომლების, მათი ოჯახების, აგრეთვე, ადგილობრივი მოსახლეობის (თემის) და მთელი საზოგადოების ცხოვრების გაუმჯობესებაზე.

მდგრადი განვითარების მსოფლიო ბიზნეს საბჭო (WBCSD) Corporate Social Responsibility: making good business sense,  WBCSD, 2000. გვ.10

7

Corporate Responsibility Initiative at the Harvard Kennedy School

კორპორაციული  სოციალური  პასუხისმგებლობა გულისხმობს არა მხოლოდ იმას, თუ როგორ ხარჯავენ კომპანიები საკუთარ მოგებას, არამედ იმას, თუ რა გზებით იღებენ  მოგებას. ის ბევრად აღემატება ქველმოქმედებას და კანონმორჩილებას. კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა ასახავს იმას, თუ როგორ მართავენ კომპანიები საკუთარი საქმიანობის ეკონომიკურ, სოციალურ და ეკოლოგიურ ზეგავლენებს, ასევე, საკუთარი ზეგავლენის სფეროში როგორ ურთიერთობენ სხვადასხვა მხარესთან: თანამშრომლებთან, ადგილობრივ მოსახლეობასთან, მთავრობასთან, მომწოდებლებთან, პარტნიორებთან და მომხმარებლებთან.

 

Corporate Social Responsibility as Risk Management: A Model for multinationals, ჰარვარდის უნივერსიტეტის “ბიზნესის  და მთავრობის ცენტრის” კორპორაციული პასუხისმგებლობის ინიციატივა, 2005, გვ. 9

8

Danish Council for CSR

კომპანიები წარმოაჩენენ სოციალურ პასუხისმგებლობას და ქმნიან ღირებულებას როგორც საკუთარი თავისათვის, ისე საზოგადოებისათვის სოციალურ, გარემოსდაცვით და ეკონომიკურ გამოწვევებზე პასუხის გაცემით, საერთაშორისოდ აღიარებული CSR პრინციპების შესაბამისად  და დაინტერესებულ მხარეებთან დიალოგიის გზით.

კორპორაციული  სოციალური  პასუხისმგებლობის დანიის საბჭო

 განმარტებათა მრავალფეროვნების მიუხედავად, ყველა ეფუძნება ერთსა და იმავე ხედვას, რომ კორპორაციული პასუხისმგებლობა გულისხმობს ბიზნესის წარმართვას სოციალური, გარემოსდაცვითი და ფართო ეკონომიკური მიზნების გათვალისწინებით.

CSR-ის საყოველთაოდ აღიარებული ძირითადი მახასიათებლები

CSR კავშირშია მდგრად განვითარებასთან

კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობის კონცეფცია განუყოფელია მდგრადი განვითარების კონცეფციისაგან. კორპორაციული პასუხისმგებლობა ზოგადად გაიაზრება, როგორც ბიზნესის წვლილი მდგრადი განვითარების მიზნების შესრულებაში.

CSR და მდგრადი განვითარება - ორივე მოიცავს სამ სფეროს - ეკონომიკურ, სოციალურ და გარემოსდაცვით სფეროებს. 

ხშირად კომპანიათა კონტექსტში მდგრადობა (sustainability) კორპორაციული პასუხისმგებლობის სინონიმად იხმარება.

გაიგე მეტი:
კორპორაციული პასუხისმგებლობა და მდგრადი განვითარება

CSR ეფუძნება კანონმორჩილებას

კომპანიის სოციალური პასუხისმგებლობა, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს არსებულ სოციალურ, ეკონომიკურ და გარემოსდაცვით კანონებთან შესაბამისობას და, ამის საფუძველზე, დამატებითი, ნებაყოფლობითი ვალდებულებების აღებას. ხოლო ისეთ ქვეყნებში, სადაც კანონი არ აწესებს მინიმალურ სოციალურ და გარემოსდაცვით სტანდარტებს, პასუხისმგებელმა კომპანიამ საყოველთაოდ აღიარებული საერთაშორისო ნორმებით უნდა იხელმძღვანელოს.

„არსებული კანონმდებლობისა და სოციალურ პარტნიორთა შორის დადებული კოლექტიური შეთანხმებების პატივისცემა კომპანიის მხრიდან საკუთარი სოციალური პასუხისმგებლობის შესრულების წინაპირობაა“.

ევროკავშირის განახლებული სტრატეგია 2011-2014 წლებისათვის კორპორაციულ სოციალურ პასუხისმგებლობაზე 

CSR ძირითადი ბიზნესსტრატეგიის ნაწილია

კორპორაციული  პასუხისმგებლობა კომპანიის ძირითადი ბიზნესსაქმიანობის  განუყოფელი ნაწილია, და არა დამატებითი აქტივობა, მარკეტინგული ან  PR  კომუნიკაციის მიზნით. ეს არის ბიზნესის წარმოების ახალი მეთოდი, რომელიც გულისხმობს სოციალური და გარემოსდაცვითი საკითხების გათვალისწინებას როგორც ბიზნეს სტრატეგიაში, ისე კომპანიის საქმიანობის ყველა კომპონენტში პოლიტიკის, მართვის სისტემების და პროგრამების განხორციელების დონეზე.

„იმისათვის, რომ სრულად განახორციელონ საკუთარი კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა, კომპანიებს უნდა ჰქონდეთ დანერგილი პროცედურები და მართვის სისტემები სოციალური, გარემოსდაცვითი, ეთიკური საკითხების, ადამიანის უფლებების და მომხმარებელთა მოსაზრებების ინტეგრაციისთვის უშუალო ბიზნეს საქმიანობასა და სტრატეგიაში, დაინტერესებულ მხარეებთან მჭიდრო თანამშრომლობით“.

ევროკავშირის განახლებული სტრატეგია 2011-2014 წლებისათვის კორპორაციულ სოციალურ პასუხისმგებლობაზე 

CSR არ არის ფილანთროპია

კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა დღევანდელი გაგებით ბევრად უფრო ფართო ცნებაა, ვიდრე ქველმოქმედება, სპონსორობა და ფილანთროპია (თუმცა, ეს უკანასკნელები გაიაზრება როგორც CSR-ის შემადგენელი კომპონენტები).

„დღესდღეობით კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა შორს გასცდა გასული ეპოქის კორპორაციულ ფილანთროპიას, რომელიც ძირითადად საქველმოქმედო საქმიანობაზე თანხის გაღებას მოიაზრებდა, ფინანსური წლის ბოლოს. სოციალური პასუხისმგებლობა წარმოადგენს კომპანიის მუდმივ პასუხისმგებლობას გარემოზე, უკეთესი სამუშაო ადგილების შექმნაზე, საზოგადოების ინტერესების გათვალისწინებაზე და ეფუძნება იმის გაცნობიერებას, რომ კომპანიის იმიჯი დამოკიდებულია არა მხოლოდ პროდუქციის ფასსა და ხარისხზე, არამედ იმაზეც, თუ როგორ ურთიერთქმედებს კომპანია თავის თანამშრომლებთან, საზოგადოებასთან და გარემოსთან”.

გორდონ ბრაუნი, ბრიტანეთის ყოფილი პრემიერ-მინისტრი (2007-2010).

ტენდენციები და ფაქტები

CSR-ის კონცეფციის ჩამოყალიბება და დანერგვა დასავლეთის განვითარებულ, ინდუსტრიულ ქვეყნებში დაიწყო, თუმცა დღესდღეობით კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა სულაც არ არის მხოლოდ მაღალგანვითარებული ქვეყნების პრივილეგია. უკანასკნელ ხანებში სულ უფრო მზარდია CSR-ის ტენდენციები აზიის, აფრიკისა და ლათინური ამერიკის, აგრეთვე, აღმოსავლეთი ევროპის განვითარებადი და გარდამავალი ეკონომიკის ქვეყნებში.

 კორპორაციული პასუხისმგებლობა აღარ წარმოადგენს ცალკეულ კომპანიათა მფლობელების პირადი არჩევანის შედეგს, არამედ ბიზნესის წარმართვის საყოველთაოდ აღიარებული ფორმაა. პასუხისმგებელი ბიზნესსაქმიანობა სულ უფრო მეტად გაიაზრება კომპანიის მდგრადობის და წარმატების წინაპირობად. 

საერთაშორისო სტანდარტები

შექმნილია ათობით საერთაშორისო სტანდარტი, რომლებიც განსაზღვრავს სხვადასხვა სფეროში ბიზნესის პასუხისმგებლობის პრინციპებს და ფორმებს

CSR ციფრებში

CSR ციფრებში

ვიდეოები